We krijgen er vroeg of laat allemaal mee te maken in onze carrière: het moment dat we – al dan niet gedwongen – afscheid moeten nemen van een collega. Een bosje bloemen en een fles wijn smaken toch een beetje wrang in tijden van een conflict. Hoe ga je hier als leider mee om? Wat voor impact heeft dit op het systeem van jouw team of organisatie?

In onze Rainmen blogs bekijken we leiderschap vanuit verassende invalshoeken. Deze keer nemen we een duik in de wereld van systemisch werken. Rainmakers Robbert van Waart en Geert Stradmeijer gaan in gesprek met Marion Latour, systemisch coach en mede-eigenaar van het Bert Hellinger Instituut.

Systemisch, wat is het?

Marion heeft jarenlange ervaring in systemisch werken en begeleidt leiders en organisaties. Wat is systemisch werken eigenlijk? Wat past er allemaal in dit containerbegrip en wat kun jij ermee als leider? “Het is een manier van kijken naar de wereld waarin we allemaal deel uitmaken van verschillende systemen. Je bent onderdeel van een familie, je gezin, een sportclub. Maar ook een organisatie of bedrijf en jouw team zijn systemen.” 

Uitzoomen naar het grotere geheel

Systemisch kijken draait om het bewustzijn dat gebeurtenissen in het verleden nog steeds een rol kunnen spelen in het hier en nu. Je kent het wel, dan komen die oude koeien weer uit de sloot tijdens een vergadering. “Blijkbaar hebben die oude koeien dus mogelijk nog iets te vertellen,” voegt Marion toe. 

Systemisch werken gaat over uitzoomen en kijken naar het grotere geheel. Veel leiders leggen focus op één punt, of één medewerker of team dat niet zo lekker loopt. Bij systemisch werken zoom je juist uit. Je hebt als leider te begrijpen hoe een klein deel past in het grote geheel. We kijken vaak op de automatische piloot naar een lineaire oorzaak-gevolgrelatie, terwijl systemisch kijken juist een continue 360-graden view is met uitzoom functie.

Je hebt daarbij heel nauwkeurig waar te nemen wat er om je heen gebeurt. “Als je bij een organisatie binnenkomt, kun je al snel eigenschappen van het organisatiesysteem waarnemen: Hoe toegankelijk is de organisatie? Is er een familiegevoel of juist niet? Welke mate van openheid ervaar je?” legt Marion uit.

Systemisch werken in praktijk

Wat kun jij als leider met systemisch werken in jouw organisatie? “Zeker vanuit een leiderschapspositie kun je met systemisch werken inzichten krijgen over wat er in de organisatie gebeurt” licht Marion toe. “Wat probeert een bepaalde persoon, vaak via weerstand, in beeld te brengen voor het grotere geheel? Wat mag er gezien worden?”

“Afscheid nemen is bijvoorbeeld een interessant onderwerp in organisaties, systemisch gezien” vertelt Marion. Bloemetje, speech, de borrel, je kunt de ingrediënten vast al opnoemen. Maar het voelt allemaal wat ongemakkelijk als er een conflict in de lucht hangt. Hoe pak je het dan aan als leider? Systemisch leiderschap vraagt om diepere aandacht en erkenning. “Wordt alleen afscheid genomen in het moment, of is er ook aandacht voor de bijdrage die iemand gedurende lange tijd heeft geleverd?”, stelt Marion. Systemisch kijken betekent ook dat je je afvraagt: is alles erkend? Een ongemakkelijk afscheid met conflicten vraagt om aandacht, om erkenning van alles, de goede én de minder goede kanten.

Reflecteren is eerste stap

Systemisch werken leert ons om te erkennen wat er is gebeurd en wat voorbij is, voordat we als een raket de toekomst inschieten. In de race naar verandering slaan we deze essentiële stap van reflectie nog wel eens over. 

“Gaat iets niet goed? Dan zijn we geneigd meteen te bedenken hoe we het anders gaan doen” constateert Marion. “Tuurlijk, we moeten vooruit. Tegelijkertijd is het goed om je eerst af te vragen: Hoe is het nu? Misschien heb je ook pijnlijke gebeurtenissen samen te erkennen. Waar neem je met elkaar afscheid van bij deze verandering? Wat is er voorgoed voorbij? Hoe gaat het team er niet meer uitzien?” Die reflectie vergeten we vaak bij verandering, terwijl het systemisch gezien een belangrijke stap is. Geef je geen aandacht aan het verleden, dan heb je kans dat anderen dit onbewust alsnog naar voren brengen. De gebeurtenis of erkenning blijft in het systeem hangen.

Stromend systeem

Hoe weet je nu of je te maken hebt met een goed stromend systeem? “Dan mag de geschiedenis er helemaal zijn. Met alle mooie en minder mooie kanten.” 

In een stromend systeem is de ordening ook kraakhelder. Voor iedere persoon of gebeurtenis is een duidelijke plek in het systeem. Daarnaast hoort elke gebeurtenis of persoon erbij. Niets wordt buitengesloten. Alle gebeurtenissen en personen die deel uit maken van het systeem, nu of uit het verleden, mogen er zijn. “Als derde kenmerk zie je dat de uitwisseling in het systeem in balans is”, licht Marion toe. “Daarmee bedoel ik bijvoorbeeld de uitwisseling in energie of geld tussen mensen onderling of tussen de organisatie en mensen.” Zijn deze drie kenmerken aanwezig dan heb je te maken met een systeem dat compleet is.

Mieke Roovers is Executive Coach, lifestyle expert en eigenaar van Top Life, een organisatie voor verbetering van prestaties en vitaliteit bij CEO’s, topsporters en artiesten.

Praktische tips voor leiders

Systemisch werken is geen quick fix bij gedoe in je organisatie. Het is een proces van uitzoomen en begrijpen hoe alle puzzelstukjes in elkaar passen. Afscheid nemen, reorganisatie of verandering zijn geen oppervlakkige gebeurtenissen. Het zijn kansen om dieper te kijken en het systeem stromend te houden. Om daartoe te komen heeft Marion nog enkele tips voor systemisch leiderschap. 

1. Vat niet elke situatie of gebeurtenis persoonlijk op. Begrijp als leider het verschil tussen jezelf als persoon en de rol die je al leider hebt binnen het systeem. 
2. Ga spitten in de geschiedenis van de organisatie. Dat levert een schat aan systemische informatie op. Hoe oud is de organisatie? Hoe is jouw voorganger weggegaan? Wat mag niet benoemd worden? Gaat het in gesprekken bijvoorbeeld veel over het verleden of over jouw voorganger? Dat kan een aanwijzing zijn dat jouw voorganger nog niet echt weg is. Maak dat bespreekbaar, betrek je team hierbij. Vraag hen bijvoorbeeld hoe het afscheid van je voorganger is gegaan.  
3. Voor jonge leiders geeft Marion mee: “Weet waar je vandaan komt en wat jij meeneemt vanuit jouw systeem. Wat ontmoet je in jouw systeem en in de organisatie? Neem je waarnemingen serieus en vertrouw op je gevoel!”

Over Marion

Marion Latour is systemisch coach en mede-eigenaar van het Bert Hellinger Instituut Nederland. Wil je meer weten over systemisch werken? Kijk dan op https://hellingerinstituut.nl/

Welke dynamieken kom jij allemaal tegen in jouw team of organisatie? En hoe ga je hiermee om? We zijn benieuwd – laat het ons weten! Mail ons op hallo@rainmengroup.com of bel ons op 085-0434842.

Wil jij op de hoogte gehouden worden? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief. Maandelijks sturen we je een update met het laatste Rainmen nieuws, blogs, video’s en case studies.