Doorbreek oude gewoontes

De zomervakantie is voorbij. Nog even en dan start alweer een nieuw jaar. Zo tegen het einde van de zomer wordt het misschien tijd om jezelf eens goed achter de oren te krabben. Want wat had jij met jezelf afgesproken 8 maanden geleden? En wat is daarvan terecht gekomen? Geen zorgen, je kunt de komende maanden nog veel bereiken. Het gaat over het maken van andere keuzes om oude gewoontes te doorbreken. Benieuwd hoe je dit kunt doen?

Slachtoffergedrag of accountable gedrag. Je kiest er zelf voor

Voor het doorbreken van oude gewoontes geeft het Persoonlijke Accountability Model je een helder inzicht in waar je actie moet ondernemen om je persoonlijke doelen te bereiken. Het model maakt je bewust dat je in elke veranderingssituatie een keuze hebt.

Laten we een voorbeeld nemen dat je bij jezelf of binnen je omgeving zeker kent: Je hebt het doel gesteld om dit jaar écht fitter en slanker te worden. Je laat je niet meer tegenhouden. maar hebt een duidelijke intentie om die overtollige kilo’s kwijt te raken.

Vervolgens wordt het spannend. Je komt in een situatie waarin je afscheid moet nemen van je oude gewoontes en alert moet zijn op je eigen gedrag. Denk bijvoorbeeld aan de barbecue op vrijdagavond of die zelfgebakken taart op een verjaardag.

In tegenstelling tot wat veel mensen denken zijn het niet de omstandigheden die bepalen of jij je doelen bereikt maar is het jouw eigen keuze die het verschil maakt. Namelijk de keuze om actie te ondernemen richting je doel en daarmee te kiezen voor accountable gedrag (de bovenste cirkel). Óf te blijven doen wat je al deed en te kiezen voor slachtoffergedrag (de onderste cirkel). Zelfs in de meest moeilijke situaties heb je die keuze en gaat het om de intentie waarmee jij de volgende stap gaat maken.

Hoe ziet slachtoffergedrag eruit?

In de praktijk vertonen we allemaal dagelijks meerdere keren slachtoffergedrag. Dat is helemaal niet erg, want dat is menselijk. Terugdenkend aan een uitdagende situatie zal je mogelijk alle zes de vormen van slachtoffergedrag herkennen. Ieder van ons heeft echter zijn eigen voorkeuren. Meestal zijn er één of twee vormen waarin jij regelmatig vervalt. Gek genoeg kost slachtoffergedrag veel energie, levert het niet op wat we willen en toch blijven we er in vervallen.

Veelvoorkomend slachtoffergedrag is het negeren van een situatie. ‘Goh, eigenlijk voel ik me best gezond en zo dik ben ik nou ook weer niet. Morgen weer een nieuwe dag om te lijnen en te sporten’. Dit kan je lang volhouden, maar uiteindelijk wordt het probleem te groot om te negeren. De pakken magnetronmaaltijden hebben zich opgestapeld en de weegschaal blijft 10 kilo teveel aangeven.

Als negeren niet meer kan, ga je de situatie meestal ontkennen. ‘Oké ik ben misschien te dik maar eigenlijk vind ik dat buikje helemaal niet zo lelijk’. Je vertoont dit gedrag als de druk groter wordt en je nog geen eigenaarschap wilt nemen voor het daadwerkelijk oplossen van het probleem.

De schuld geven aan anderen komt ook veel voor. ‘Die fitnessinstructeur heeft een veel te zwaar schema opgesteld, daar kan toch niemand zich aan houden’. ‘Door mijn drukke werkschema, heb ik geen tijd om gezond te koken’.

Herken slachtoffergedrag op de werkvloer

Je ontkomt er tegenwoordig niet meer aan, elke organisatie moet kunnen inspelen op de steeds veranderende vraag van de markt. Er vindt een kanteling plaats, mensen moeten flexibeler worden en bedrijven moeten in staat zijn om continue bij te sturen. Dit betekent doorgaans een groot veranderingsproces in de organisatie, wat maakt dat mensen niet altijd mee willen bewegen en blijven doen wat ze altijd al deden.

Een slachtofferrol die je veel zult tegen komen onder hoger opgeleiden, analytische mensen en perfectionisten is rationaliseren. Zij komen met cijfertjes, spreadsheets en powerpoints om aan te tonen dat de situatie best wel meevalt. De hele wereld verandert en zij kunnen heel goed verklaren waarom dat niet voor hun geldt.

Als dit gedrag uiteindelijk niet slaagt, gaan mensen zich verzetten. Dit is een mooie vorm van slachtoffergedrag omdat het een hele zichtbare en tastbare vorm is. Je hoort mensen zeggen ‘ik ben het hier totaal niet mee eens’, ‘dit heeft in het verleden ook niet gewerkt’ en ‘we doen het al jaren zo dus waarom zouden we dat nu ineens anders doen’. Naast deze zichtbare vorm heb je het ‘koffiezetapparaat’ verzet: Ja zeggen en Nee doen. In de meeting is iedereen het er roerend mee eens, twee minuten later bij het koffiezetapparaat hoor je hele andere geluiden. ‘Dit gaan we toch echt niet doen hoor, wat een belachelijk idee’.

Tot slot is er slachtoffergedrag in de vorm van verstoppen. Te herkennen aan mensen die door de gang rennen met laptops of dossiers in hun handen en waarvan de agenda’s overvol zitten. Want ‘te druk zijn’ is een prachtig excuus om niet te hoeven veranderen. Een andere vorm is verward blijven ‘kan je me nog één keer uitleggen hoe het nou precies werkt?’. Of een crisis of gerucht veroorzaken ‘Heb je al gehoord dat …’, om iedereen af te leiden van waar het nou echt over gaat.

Doorbreek slachtoffergedrag, kies voor accountable gedrag

Bij het doorbreken van slachtoffergedrag is het belangrijk om je te realiseren dat je hoe dan ook weer in slachtoffergedrag zult vervallen. We zijn nu eenmaal mensen. Doen wat nodig is en accountable zijn is nooit een permanente staat. De eerste stap is het zo snel mogelijk herkennen van je eigen slachtoffergedrag, zodat je vervolgens de keuze kunt maken om wel te doen wat nodig is en te kiezen voor accountable gedrag.

Volg de 6 stappen van accountable gedrag:

1. Herkennen

Start met herkennen of je daadwerkelijk de dingen aan het doen bent die nodig zijn om jouw doelen te halen. Wat was jouw intentie; wat had je met jezelf afgesproken? Wilde je drie keer in de week gaan sporten of de tussendoortjes laten staan? En doe je dit daadwerkelijk?

2. Eigenaarschap

Zodra je herkent dat je niet doet wat nodig is, kun je eigenaarschap nemen om het om te draaien. Er is namelijk maar één iemand die kan zorgen voor verandering en dat ben jijzelf. Het probleem is namelijk jouw probleem. Ook als je het probleem hebt geërfd van je ouders (overgewicht zit nou eenmaal in de familie). En als het veranderingsproces in jouw organisatie in eerste instantie niet jouw idee of verantwoordelijkheid lijkt. Je heb toch zelf een rol te spelen in de noodzakelijke aanpassingen en het meebewegen op weg naar resultaat.

3. Vergeven

Iedereen maakt fouten en mogelijk klinkt ‘vergeven’ wat soft. Maar het gaat erom dat je niet blijft hangen in zelfmedelijden ‘dit was zo stom van me’. In de pijn blijven hangen gaat niets opleveren. Accountable zijn betekent niet perfect zijn. Zelfs de meest accountable persoon maakt fouten en houdt zich niet altijd aan een afspraak. Vergeving is een essentieel, maar vaak vergeten onderdeel van accountable gedrag. Als je kunt zien dat fouten maken menselijk is en je dit kunt vergeven, kan je het verleden afsluiten en weer vooruitkijken om tot resultaat te komen.

4. Reflecteren

Je hebt het jezelf vergeven, oké dan is het nu tijd om eens goed te kijken waarom je niet deed wat nodig was. Wat maakt het nou dat je slachtoffergedrag vertoont? In welke situaties komt dit voor? En waarom doe ik dit dan? Het is belangrijk om deze vragen te blijven stellen aan jezelf en de mensen uit je omgeving om tot de volgende stap te komen: leren.

5. Leren

Leren is de basis voor verandering, verbetering en voor blijvend succes. Leren gaat over bewust zijn, het kennen van je intenties, begrijpen wat er gebeurt en het vinden van wegen om je doelen te bereiken. Daarbij hoort ook het lef hebben om toe te geven dat je niet alles weet en anderen om hulp vraagt.

6. Actie ondernemen

Actie, actie, actie, de enige manier om tot resultaat te komen. Alle voorgaande stappen zijn nutteloos als je deze laatste stap overslaat. Het maakt niet uit of je een kleine stap neemt of een verkeerde stap. De snelste manier om jouw succes te laten falen is door niet te bewegen (bij gewichtsverlies zelfs letterlijk). Accountability =  doen wat nodig is in lijn met het gewenste resultaat. “Last but not least”; vergeet niet jouw successen te vieren! En nee dit hoeft niet altijd in de vorm van taart of een uitgebreide barbecue, wees creatief.

Ook in onze eigen organisatie zijn we dagelijks bezig om elkaar scherp te houden op slachtoffergedrag en het doorbreken hiervan. Want ook wij ontkomen er niet aan. Alleen al het schrijven van deze blog zorgde hier en daar voor ontkenning, anderen de schuld geven en het rationaliseren van uitstelgedrag. Iets wat wij onszelf alweer vergeven hebben om vervolgens de juiste acties te nemen zodat jij nu hopelijk met plezier deze blog hebt gelezen.

Wil jij op de hoogte gehouden worden? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief. Maandelijks sturen we je een update met het laatste Rainmen nieuws, blogs, video’s en case studies.